A comunicación e a coliflor cocida

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 65– Ano VI –novembro, 2009)

Nunha película de medo, o actor protagonista ten a impresión de sentir unha sombra que se desprazou pola ventá. Intrigado, achégase á fiestra con lentitude e abre as cortiñas cun rápido ademán. Pasamos uns segundos co corazón nun puño, pero suspiramos aliviados ao comprobar que non hai nada detrás do cristal. O galán pensa para os seus adentros que debeu ser unha imaxinación súa, dáse a volta e alí aparece de súpeto un tipo fantasmagórico coa cara tapada por unha careta infantil que sostén un enorme coitelo na man. A esta situación chamámoslle un tópico, un clixé. Os tópicos son o produto máis directamente relacionado coa falta de imaxinación nos sistemas narrativos, e hoxe en día se difunden nos medios de comunicación como a indecencia na política. Cando un creador, sexa un escritor, un guionista ou un xornalista, recorre a un clixé é porque non encontrou nada máis orixinal que volver a mastigar o continuamente mastigado para ofrecernos un prato cheo de aburrimento. O tópico, o clixé, utilízase para saír dunha situación narrativamente difícil sen valentía, valéndose da repetición, de copiar solucións alleas que no seu momento foron singulares. O mercado da comunicación e a narración humanas, cheo de personaxes recorrentes, historias redundantes, sentimentos insistentes e solucións reiterativas, acabou sendo tan exótico como a coliflor cocida. Os “produtos culturais de eficacia probada”, caen tan continuamente nas chamadas “secuelas”, que de tantas secuelas a soportar parecemos as vítimas dun accidente con politraumatismo. Pero, por fortuna, non todos son proxenetas da arte e da comunicación: hai milleiros de creadores que pagan a pena, que nas súas obras escapan dos tópicos como a nécora do loureiro, e son eses creadores os que fan avanzar en positivo as formas de expresión humana.
Nos medios de comunicación de masas, os tópicos están á orde do día. Tanta concentración no mero espectáculo e tanto becario ao que se lle pide o dobre do que se lle paga, provoca que os xornais e os telexornais estean caendo no panfleto folletinesco. Esaxeracións, gramáticas imposibles, informacións “desinformacionadas” e indescifrables, e textos cargados de tópicos son o pan noso de cada día. Ás veces o público encóntrase na situación de ter que ler entre liñas como por obrigación, porque teñen a teima de querer convertir as noticias en pequenas narracións supostamente atraíntes e espectaculares, historias repetitivas con personaxes repetitivos, cheas de slogans publicitarios, verborrea diarreica, frases baleiras e tópicos machacones cando un soamente quere ser informado da tal noticia.
E así, no medio do ano, cando sae o primeiro raio de sol, sempre haberá un reporteiro nalgunha praia co micrófono na man para dicirnos que “algún valente se atreveu a dar o primeiro baño do ano”. Sempre volverán a repetir que os Globos de Ouro son a antesala dos Óscar como si tal cousa. Diana de Gales era a princesa do pobo e Belén Estebán a famosa do pobo. Os espectáculos son “dantescos”, sempre se “especula coa posibilidade” e “o carismático cantante canta nun directo rigoroso temas do seu último disco no que contou con colaboradores de luxo”. Por certo, “recibiu cálidos aplausos dun público entregado”. O rei, campechano, visita ás xentes acolledoras e laboriosas do pobo de turno, saltándose o protocolo para saudar directamente á multitude, como un cidadán máis. E o reporteiro, que entrevista ao dianteiro nos “aledaños do estadio”, pregúntalle que sentiu cando o cancerbeiro detivo o esférico entre os paus no inferno turco, respondendo o futbolista “Bueno, non puido ser… o fútbol é así… ¿non? somos once contra once”.