Xulia Bolboreta

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 54 – Ano V –decembro, 2008)

Nesta tola época de transfuguismos, onde os chinos comunistas privatizan ata o aire e os occidentales capitalistas nacionalizamos bancos; nestes anos onde asistimos á defunción das ideoloxías en pro do beneficio propio, cobra máis importancia para min a defensa dunha idea incorruptible e xusta na figura de Julia Butterfly Hill.
Julia era unha moza de 23 anos que, o 10 de decembro de 1997, subiuse a unha árbore para evitar a súa tala. A árbore en cuestión era un sequoia de 1000 anos de antigüidade que a compañía madeireira Pacific Lumber pretendía cortar, xunto a outras 60.000 hectáreas de bosque, na cidade californiana de Stanford. A rapaza subiuse á árbore e, a 50 metros de altura, construíu unha plataforma de 3 metros cadrados cuberta por unha lona, mentres os seus compañeiros periodicamente lle subían comida a través dunha polea. Julia estivo alí arriba durante 738 días sen por un só pe na terra, e soportou que lle botaran chorros de auga dende helicópteros, queimaran parte do bosque para tentar asfixiala, montaran garda para que non lle subministraran comida. Julia soportou tormentas que arrasaron o seu escuálido refuxio, padeceu unha enfermidade vírica nos riles que soportou medicándose con extractos de plantas do tronco, caeu ao baleiro varias veces pero conseguiu salvarse agarrándose ás polas da árbore. Julia soportou que a denigraran, que a difamaran co apelativo de “ecoterrorista”, que a insultaran e atacaran, pero 738 días despois puxo por primeira vez un pé na terra: conseguira que indultaran a árbore e todo o bosque de arredor. Conseguira coa súa odisea, coa defensa da súa idea ata as últimas consecuencias, gañarse o respecto da xente, e a gran compañía madeireira tivo que renunciar ante ela.
Para moitas persoas Julia podería parecer unha extremista, unha radical, unha tola por pasar todo o que pasou por defender unha árbore. Pero para min e moita xente Julia é unha heroína, unha persoa cunha ideoloxía xusta á que sacrificou parte da súa vida. Unha moza que merece todos os meus respectos e parabéns, e da que terían moito que aprender todos eses que din que traballan polo noso beneficio. Porque Julia non defendía soamente a unha árbore que vivira 1000 anos nesta terra e que corría o risco de desaparecer por aumentar a conta corrente de catro ou cinco, ela defendía unha idea: que ninguén ten o dereito a roubar o pasado e futuro de todos para conseguir beneficios rápidos no presente. Que as ideas xustas deben defenderse ata o final.
O humano leva millóns de anos neste planeta, e quizais estamos asistindo á primeira vez que unha xeración deixa aos seus fillos un mundo peor do que herdou. O medio ambiente non existe como unha opción allea a nós: existe a Natureza, con maiúsculas, da que nós formamos parte. E deixando que a sacrifiquen, “pasando” do tema, non só estamos a realizar una forma de suicidio, senón que estamos tamén condenando aos nosos fillos á miseria e á morte. Sen medias tintas. Ninguén pide que debamos exercer unha guerra como a de Julia, pero sexamos conscientes de que quen loita para que non contaminen un regato - quizais o noso veciño – debe ser un heroe para nós e todas as xeracións que virán no futuro. Defendámolos, porque eles nos defenden a todos nós perante o beneficio momentáneo duns poucos.
Nesta época na que a calidade moral dos nosos supostos “representantes” adquire o cariz do noxento con parte da nosa complacencia, debemos volver ás ideoloxías, ao ben do colectivo por riba do beneficio propio: e a defensa da Natureza ben sendo, quizais, a súa máxima expresión porque é tamén a defensa da especie humana. Fai moitísimos anos, un indíxena norteamericano plasmou esta ideoloxía que debería facernos pensar cara a onde camiñamos: “soamente despois de que a derradeira árbore sexa cortada, soamente despois de que o derradeiro río sexa contaminado, soamente despois de que o derradeiro peixe sexa capturado, soamente entón descubriremos que o diñeiro non se pode comer”.

Nossa Senhora de Ikea

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 53 – Ano V –novembro, 2008)

Circula un pulo por Internet, que teñen intención de beatificar a “Nossa Sra. de Ikea” en Matosinhos, seguindo a liña das grandes relixións monoteístas cos seus centros do comercio espiritual: Roma, Compostela, Xerusalén, A Meca, e agora Porto. Os medios informativos recollen verdadeiras romarías de peregrinación de compatriotas polas autoestradas lusas nas fines de semana e festas de gardar, e un pasea pola sección de cociña da portuguesa Ikea saudando a tantos veciños como quen paseara pola peatonal. Fátima, no pais do lado, está de capa caída, e soamente hai que ver o aparcadoiro deste templo sueco dos mobles e complementos, para comprender que as preferencias dos nosos compatriotas cidadáns cambiaron dunha combinación (bacallau + toallas + Virxe de Fátima) a outra (bacallau + toallas + Nossa Sra. de Ikea), polo motivo evidente de que, a pesar dos rogos e pregarias, a de Fátima non é quen de decorar as nosas casas como deus manda, e a de Matosinhos, cunha pátina escandinava, parece ser que si.
¡Que recorrido temos dado, dende os mobles de formica! ¡Que recorrido! E pensabamos ser internacionais gastando os cuartos nos “mobles portugueses” de antes, cando agora temos unha mesiña de noite feita en Bulgaria, un colchón indonesio, un aparador de Senegal e variado xénero internacional, nunha furgalla de aluguer con todo dentro vai e ben entre Porriño e Porto. ¡Que recorrido!, logo de pasar polo enriquecemento persoal que supoñía o “fágao vostede mesmo” dun Bricoking ou dun Leroy Merlin, enchendo toda a casa de serríns e de pintura, de tablóns mal encadrados, malevolamente animados polo vasco de barbas de Bricomanía. ¡Pero que recorrido temos dado!, ata chegar á serie Lack, a esas liñas rectas, á suave intranscendencia da estética moderna. Coñezo xente que saltou, como por arte de maxia, do barroquismo dos mobles decimonónicos, que un podía atoparse nos almacéns do Centro Reto de Vigo, e agora sonche minimalistas; e un pensa que case case poderían estar nunha beira do Mar Báltico, por Estocolmo, con gafa de patilla plástica teorizando sobre a dietética da remolacha ecolóxica.
Escusamos, co de Ikea, de rompernos a cabeza tentando sacar ao deseñador que poida que non teñamos dentro, para delegar as cousas da decoración de interiores a un Tord Björklund, a un Nike Karlsson ou a unha Carina Bengs, que están na súa casiña prefabricada de Uppsala, deseña que te deseña, cunha manta a cadros Blahägg, ben postiña sobre as pernas. Preocupámonos do noso, sacamos a tarxeta de crédito e deixámoslle o deseño da nosa casa a IKEA of Sweden. Os suecos, que non teñen unha climatoloxía envexable, dedícanse todos a deseñar e deseñar dende moi novos, alí, todo o día con regra e compás metidos nas súas casiñas quentes, mentres nós podemos sacarlle toda a punta á vida contemplativa e andar por aquí de cañas nas terrazas, quizais sentados nunha cadeira Äpplarö, 29,95 € a unidade. Pero como non todo monte é ourego, se cadra temos un salón idéntico, punto por punto, a Tatsumi Irigochi, que vive en Osaka (Xapón) e ao veciño de 2º, do 3º e do 5º G, sentíndonos, ás veces, como aquela que vai de punta en branco a unha voda e recoñece o seu vestido copiado por dúas ou tres convidadas máis; como quen fora de Inditex. Éche o que ten o deseño en serie: que está ao alcance de todos. Co de Nossa Sra. de Ikea, ¡Deus nos colla confesados!, somos un pouco máis “exclusivamente homoxéneos” e Silleda deixou de ser a capital do moble para seguir sendo un pobo que ninguén sabe moi ben onde nos queda. Non me toca opinar si todo isto é bo ou é malo, pero sentado escribindo no meu salón Made in Ikea, non deixo de pensar si todo isto é necesario ou non. Pero, Nossa Senhora de Fátima, confeso que eu peco coa de Ikea, porque son un mortal feble.

O mellor que me pasou na vida

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 52 – Ano V –outubro, 2008)

“É o mellor que me pasou na vida”, pensa o pai na porta do colexio, rodeado doutros pais e nais de mediana idade que saúdan coa man ao fillo ou filla que se introduce no patio da escola. Todos amosan un espléndido sorriso na cara e volven saudar coa man cando o fillo ou filla se da a volta. Unha escena cándida, encantadora, que se repite cada mañá do curso escolar en cada colexio do mundo e das que por estes lares andabamos tan escasos. Os índices de natalidade parece que están repuntando, a pesar da crise hipotecaria e a crise económica nun país no que ata fai ben pouco o único aforro que exercitaban os cidadáns era en fillos. Tate, á media pouco lle faltaba para baixar de un, se cadra no pensamento de que para ter un fillo fan falta dous, andabamos case polo medio fillo por cabeza. ¿De onde sacabamos os cartos, o tempo, para coidar dun fillo? ¿Que lle iamos deixar en herdanza, ao pobre, se viviamos de aluguer e apurabamos ata o último día de prazo na ITV? Pero parece que andamos agora algo máis ricos (incluso subvencionamos aos bancos); onde comen dous, comen tres, e ben claro está que, por riba dos 2.000 euros por parto do goberno (ou sexa, de nós mesmos), no Porriño a Peatonal foi decisiva neste punto: sacar ao fillo a pasear pola Peatonal é un vicio ao que moi poucos se poden resistir. É unha tentación demasiado forte como para non ceder ante ela. Non me digan que non luce o fillo, ven vestidiño, unha tarde de sol Peatonal-para -abaixo-Peatonal-para-arriba. Parece que a un, de terraza, fáltalle algo se non ten un deses pequenos berrando ao redor ou chocando contra a pata da cadeira cunha pequena moto de plástico, último modelo. Tal como existiu a xeración do “baby boom”, a X e a Y, dentro duns anos falarase da “xeración-Peatonal”, e todos terán en común un destacado moreno de pel e unha certa tendencia ao motociclismo.
A xente pola rúa fala de panais e de biberóns, do método Estivill e deses pequenos avances en principio (soamente en principio) intranscendentes dos fillos sempre esaxerados polos proxenitores: se o neno eructa dise que xa fala, non me digan que non lles parece entrañable ese orgullo por derivación xenética . Os anciáns convertéronse en avós, e pasaron de ver as obras a ter conta dos netos, un branco móbil moitísimo máis enriquecedor e entretido. En serio, parece que nestas latitudes a xente como que reviviu con este exército de nenos e nenas que berran polas rúas, berran nos pisos novos e berran pola Peatonal. Faltábanos algo de optimismo e non hai maior optimismo que o provocado pola descendencia, xa que significa a prolongación da nosa vida. A xente mira un neno e inconscientemente sorrí, non sabemos ben por que, polo que como obxecto provocador de sorrisos xa estaría xustificada a súa presenza entre nós, a pesar dos berros, das babas e das cacas. Cada neno é un proxecto de vida, significa esperanza, unha especie de espertar na sociedade, a asunción dunha responsabilidade na existencia. O neno, como produto, significa de principio unha longa baixa laboral por maternidade/paternidade e 2.000 euros na conta do banco, polo que era certo que chega ata nós cun pan debaixo do brazo, aínda que non sexa un pan de fartura. Significa tamén noites en vela, carreiras ao pediatra e un gasto moi considerable en paciencia e panais, pero todos estes contratempos quedan de lado co estimulador exercicio de pasear ao neno pola Peatonal, con “P” maiúscula.

Europa

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 51 – Ano V –setembro, 2008)

Recordo que La Polla Records tiña unha canción dedicada a Europa. “Sento toda a túa luz, alumea o teu novo engano, vella e podre prostituta, a túa maquillaxe non tapa o olor”. Cantábanlle, no 1992, a aquela nova nación que no mesmo ano parecía pórse en marcha co Tratado de Maastrich: xa saben, todos collidos da man, baixo o Himno da Alegría e o estrelado ceo azul da nosa bandeira común. Nunca me gustou esa canción, porque ata ben pouco ese soño de empezar de novo, edificar entre todos un estado no que os intereses dos cidadáns e os valores do home se puñan por riba de todo, atraíame. Abraiábame o feito de que este mundo, politicamente cheirento, podería ter unha esperanza si era a “Europa das liberdades” a que encabezaba unha nova época de verdadeira democracia. Remataba a canción de La Polla Records cun “non verás cambiar nada”, e con esa certeza que agora si teño, tamén rematou o meu soño europeo.
Quizais debería ter antes probas para convencerme de que “Europa” deixara de ser o “Mercado Común Europeo”. Vexan vostedes, dixéronos “construiremos entre todos a nación europea”, e como toda nación ha de ter unha constitución, presentáronnos unha para referendala. Pero alí non había dereitos e liberdades que non foran para as empresas: vendéronos humanismo e déronnos capitalismo feroz. Así que algúns (os franceses, holandeses e fai pouco os irlandeses) dixeron que se meteran aquel panfleto polo cu, e agora, polo baixo, rumorosos, andan todos os gobernos a aprobala por decreto en cadanseu Parlamento sen preguntar. Rumorosos, polo baixo, sen que nos decatemos que aproban ditatorialmente algo que tantos cidadáns rexeitaron co seu voto. O conto de sempre: eles son os representantes lexítimos de todo o pobo, aínda que moi poucos de nós poderiamos identificarnos con eles e así non sei como nos van representar.
Miren vostedes, téñome por europeísta porque penso que neste continente vivimos como dios, en estado de benestar, en dereitos, en liberdades. E non me gustaría que esas liberdades que tanto nos custaron conseguir, polas que sufriron tantas xeracións (dende a que pasou a media aristocracia francesa pola guillotina ata a que lle tiraba adoquíns aos grises por aquí cerquiña), se vaian ao carallo nun par de anos por culpa das cabareteras, mangoneantes e futuros conselleiros directivos das grandes empresas que mantemos nos Parlamentos, conspirando polo baixo para pasar por alto a esa vella desdentada que chamabamos democracia. Preocúpame, pola mesma, que a política actual sexa o “todo vale” na ampliación da UE: entrou Polonia, que ten dereito a veto nas decisións de política social europeas, cun goberno extremista e ultranacionalista que pretende meter no cárcere aos homosexuais; que entre Turquía, un país que non se distingue precisamente por valores como a igualdade de sexos, a defensa das minorías ou a defensa dos dereitos do cidadán, e que cos seus 70 millóns de habitantes sería o país con maior poder da Unión. Ámbolos dous, países que coñezo e admiro, son, sen embargo, dous exemplos de que esta Unión Europea non busca ese soño de humanismo e liberdade para os cidadáns, senón man de obra barata, menores custes de produción e máis millóns de consumidores para as grandes empresas. Repito: moito lles custou ás nosas sociedades chegar ata o punto onde estamos para sacrificalo todo perante os beneficios das grandes empresas; porque non se crea o conto de que os beneficios delas son beneficios nosos (senón á nosa costa), e porque nelas traballaron, traballan ou traballarán como altos cargos antigos ou futuros políticos que no seu día non tomaron as mellores decisións para os cidadáns aos que servían, pero si para a rendibilidade das empresas ás que serven ou servirán. Curiosas coincidencias. “Europa parece rexurdir da miseria ao esplendor – cantaba La Polla Records fai dezaseis anos - ¡ela é a solución!: a moeda, a súa bandeira”.

Manual crítico para crises

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 50 – Ano V –agosto, 2008)

Habemus crise, irmáns e irmás, pero non debemos caer no desalento se temos en conta unha serie de procedementos básicos para a nosa “vida crítica” que de seguro nos farán a costa máis levadeira. A primeira solución para ser máis optimistas, máis felices, é non botarlle a culpa a ninguén: non sexamos rancorosos, non nos rompamos a cabeza. Todos sabemos que ninguén ten a culpa dunha crise: estas nacen por xeración espontánea, sen causa aparente e por motivo ningún; botarlle a culpa ao petróleo pode ser un placebo, é cómodo porque non pode defenderse o pobre líquido dos ataques daqueles reaccionarios e axitadores que andan a predicar incluso que un líder é alguén capaz de enterarse dun problema antes de que se converta nunha crise. Estupideces, propaganda revolucionaria, todos sabemos a estas alturas que si alguén ten a culpa da mala marcha dun país son os masóns e os comunistas e non as estigmatizadas petroleiras, poñamos por exemplo. Solución número 1: pechar os ollos e botarlle, por norma, 30 € de carburante ao depósito ¿que importa si sube ou baixa o diésel si nós sempre gastamos o mesmo? Descubramos o pracer do “seminovo”, pensemos que todo obxecto reutilizado é unha vida rescatada. Reciclemos, que nada saia de casa sen darlle catro ou cinco usos distintos, estamos nunha terra na que un somier de cama pode converterse nunha cancela, aprendamos da sabedoría popular. Recuperemos aquelas botellas de Chivas que comprabamos nos tempos de bonanza e enchámolas de Dyc fomentando a industria nacional: a gastronomía entra pola vista, e se lle botamos imaxinación, o noso balcón pode converterse nunha envexable terraza de praia se as butacas están ben distribuídas e reaproveitamos a arena dos xeranios no chan para crearlle ambiente.
As vacacións… en casiña: hai que rentabilizar a hipoteca. Irse de vacacións por aí era de novos ricos, un vicio burgués cansiño e estresante. Reflexionen que si todos os estranxeiros veñen para aquí por algo será: cancelemos a reserva no hotel de Punta Cana e consideremos a posibilidade de irnos de cámping á Freixa, poderán sorprender as enormes posibilidades que nos ofrecen as cercanías. É cambiarlle o punto de vista, eliminar das nosas vidas o estrés postvacacional parece posible si parece que non estamos de vacacións. Nada de restaurantes, aproveitemos para comer en todas as casas dos amigos e familiares que poidamos: gañaremos en sociabilidade e a nosa dieta mellorará porque é ben sabido que a mellor comida é a comida caseira. E a máis barata ben sendo a comida caseira nunha casa que non sexa a nosa.
Baixo ningún concepto ter nas mans un folleto publicitario, pensemos que por culpa desas lecturas ocasionais e a priori intranscendentes estamos no punto crítico actual: o mirar por mirar, o preguntar por preguntar logo, son primeiros pratos do comprar por comprar, e o pago a prazos é aliado do Maligno. Estéamos alerta, hai un inimigo agochado en cada propaganda publicitaria. E, como indica sabiamente un anónimo castelán, “mejor sufrir una crisis de dinero que de tisis”, optimismo, irmáns e irmás, o importante é ter saúde, fagamos de cada día unha eterna resaca do Sorteo de Lotería de Nadal. E, xa que non con cartos, tapemos con masilla eses buracos que fan da nosa economía familiar un coladoiro esperando que por xeración espontánea, sen causa aparente, desaparezan esas nubes negras que nos fan ir a traballar soamente para pagar as débedas. Pórlle “rodilleiras” aos pantalóns, como nos vellos tempos. Na crise, ollo con renegociar os créditos, e nesta aristocracia-democraciante nunca darlle crédito a quen nos diga dende a tarima que non hai crise.

Zume de laranxa

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 49 – Ano V –xullo, 2008)

Na cola do supermercado un home protesta con evidente derrotismo, axitando unha botella de viño tinto nas mans, “¿Como que 1,45 €? Onte valía 1,30 €”. A caixeira, resignada – ela tamén ten o seu -, encolle os ombros “Xa sabe… todo sube”. O home paga e vaise, resignado, mentres murmura “¡Pero que país de merda!” e a caixeira asinte con complicidade.

Disque os cartos son como a enerxía: nin se crean, nin se destrúen, que soamente se transforman, que soamente cambian de mans. E nesta época de cris.., perdón, de desaceleración acelerada da economía, de re-axuste estrutural, de conxuntura financeira en retroceso e de… vaia, de crise económica, as xentes do común observamos como os cartos que entran por un lado vanse polo outro sen sequera saudar. Un pouco por aquí e outro pouco por alí, como quen non quere a cousa todo sube “porque todo sube” mentres os poderes públicos miran para outro lado: suben os alimentos de primeira necesidade porque sube o transporte porque sube o petróleo porque sube o transporte porque suben os alimentos de primeira necesidade... loxicamente. Un lío. A luz… sube, ¿como non vai subir? ata un 35 %, pero non para que as eléctricas gañen máis cartos, non – despois de todo, en plena “desaceleración acelerada”, no que vai de ano están gañando un 59 % máis que o anterior -, a luz sube para “que aforremos”. Un lío, tío. E para que aforremos aínda máis propóñennos a medida de traballar 65 horas á semana. Fenómenos.

Somos, as xentes do común, como un pozo sen fondo onde cada quen arrampla o que pode. Mentres me retiran a carteira do peto e van sacando cartos dela, me din que si o déficit… que si a inflación… que si os tipos de interese… que si o euribor ou que si o barril de cru Brent… que si o carallo 29 ¡Ei, frea aí, home! que eu fun estudante de Letras e nesas cousas me perdo un pouco; e se pago a un exército de ministros, conselleiros, directores xerais e variada fauna da Economía e das Finanzas públicas será para que eles me miren esas cousas e procuren que a miña carteira se vaia enchendo de cartos, non a inversa.
Hai pouco tempo estaba eu nun bar dun festival, no que o prezo dos cubatas ía subindo a medida que pasaba o tempo; porque ante a grande demanda seguíase a lóxica de quen paga 3 €, paga 4, e quen pode pagar 4 malo será que non chegue a 5. Alcanzando un punto económico extremo, a demanda comezou a baixar e o prezo baixou con ela: ai, jesús, pareciamos alí “brokers” de Wall Street esperando diante a ver si baixaban ou subían os cubatas para inverter ou non. Pero unha cousa é que pasen estas cousas nun bar dun festival, que o toma un medio a cachondeo, e outra que pase nun Estado co prezo da comida, do carburante ou da vivenda. E non é o mesmo por tres razóns ben sinxelas:
- Os cubatas son máis ou menos prescindibles, pero a comida, o carburante e a vivenda non.
- Aos poderes públicos dun Estado supóñense maior seriedade, compromiso e responsabilidade cara o cidadán que o camareiro dun bar, entre outras cousas porque lles pagamos unha boa pasta por elo.
- O Estado non é unha empresa privada cuxo obxectivo sexa conseguir o máximo beneficio económico, por medio de impostos directos ou indirectos. Máxime cando o beneficio lógrase a custa da ruína dos cidadáns aos que serve, que se converten en laranxas no espremedor, e máxime cando os beneficios non son redistribuídos e gozados por eses cidadáns. Que o país sexa rico non quere dicir que os seus cidadáns se beneficien desa riqueza á que contribúen. Se cadra, catro ou cinco elementos.

Gominolas e cacahuetes

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 48 – Ano V –xuño, 2008)

Teño o avalado parecer de que a educación como tal (formación para crear persoas adultas, conscientes, con personalidade crítica e, en definitiva, felices) está a piques de desaparecer, si xa non é pasto de responso. Os pais, obrigados polo mercado laboral e a velocidade desta sociedade que non deixa tempo “libre”, tiveron que renunciar á súa fundamental obriga de crear persoas formadas en valores dende a nenez. Ensinarlles que significa o bo, e que significa o malo. En detrimento, moitos practican a sobre protección e a permisibilidade máxima cara as actitudes e actuacións dos seus fillos no pouco tempo que poden estar con eles, creando nenos hipermimados, que nunca poderán desenvolverse sós na vida sen ninguén ao lado que os conduza. Suma e sigue, os profesores viron mermada a súa capacidade de empregar a disciplina, de exercer a autoridade - fundamental na educación - pasando a instrución escolar dun extremo a outro: da libre utilización da hostia como ximnasia educativa ata non poder levantarlle á voz ao neno indisciplinado que en clase impide que os demais poidan ser educados. Pola contra, foron as empresas e a televisión na súa liberdade sen límites, quen substituíron esa labor de preceptores, creando nos rapaces un humanismo de mercado onde os valores cívicos son substituídos pola independencia, a competición, o egoísmo e a negación de toda disciplina e razoamento: todo é susceptible de risa, ser un ignorante converteuse nun piropo, compremos ata rebentar. Os nenos, empantanados diante dos televisores, devoran toda a intranscendencia dunha televisión que invariablemente tense convertido en “telebasura”, son animados a esixirlle aos pais a compra de determinados produtos polos que son bombardeados, e un neno de doce anos vístese, peinase, fala e quere ser como David Beckham ou Pete Doherty, e unha nena de trece vístese, peinase, fala e quere ser Kate Mosh ou Amy Winehouse, modelos de persoas elevadas como referentes polos medios e as empresas: modelos de persoas de éxito baseados na compra, na moda, na intranscendencia e, moitas veces, no desaforado consumo de drogas. Os rapaces non queren ser bombeiros, para axudar á xente, nin aventureiros astronautas: a súa aspiración na vida é ser concursante de Gran Hermano, gañar unha edición de Operación Triunfo. Esixen en lugar de pedir, e pretenden ter máis dereitos negándose a asumir calquera tipo de responsabilidade. E o conseguen, magoa deles e culpa de todos.
Unha cousa é querer facerlle a vida máis doada aos menores e outra moi distinta mimalos con piruletas condenándoos a ser meniños o resto da súa vida. Non son todos, por fortuna, pero bastantes como para xeneralizar. E con esta xeración de adolescentes consentidos, esquilmadores de recursos e esforzos alleos, non me quero nin imaxinar que tipo de xubilación nos espera ao resto, deus nos colla confesados, que xa nos vexo traballando ata os 85 anos. No canto de obrigarlles a que asuman responsabilidades esta sociedade ponlles máis facilidades para todo, tendo en conta que si chegamos a esta situación é precisamente por darlles un mar de facilidades. Está prohibido prohibir neste patio, e así nos vai o conto. A prioridade na mastigada “Defensa do menor” debería pasar por garantirlle unha educación mínima, unha capacidade crítica, en inculcarlles uns valores cívicos, humanos e a aceptación de básicos compromisos e responsabilidades básicas, antes de obsesionarse unicamente por si reciben un sopapo de cando en vez.
Coa presa por destruír o pasado, parece que nos esquecemos de ir construíndo un futuro.

A focaccia contra o BigMac

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 47 – Ano V –maio, 2008)

Luigi Digesú é un humilde panadeiro italiano de 35 anos que vive nunha pequena cidade do sur de Italia, Altamura. Quizais porque non en tódalas casas de ferreiro hai coitelos de pau, o feito de que o pai de Luigi, o avó de Luigi, o bisavó de Luigi e o tataravó Digesú foran destros na arte de enfariñar a tafona tería algo que ver para que o mozo panadeiro tivera a ben abrir un pequeno comercio na súa localidade natal. Luigi é representante desas antigas escolas familiares que modelaban un oficio común asumido polos descendentes case case por vocación xenética, herdado xunto coas fotografías e os recordos de familia. Se cadra por iso, pola esmagadora determinación dos xenes, Luigi Digesú non tivo outra que abrir ilusionado a súa pequena panadería-restaurante ao carón dos 550 metros cadrados do xigante mundial da comida rápida, McDonald´s, que elixira a pequena localidade de Altamura como punta de lanza para expandirse en todo o sur do país. Xa saben como son estas cousas: o McDonald´s atestado de xente, sobre todo mozos, que acoden case en procesión dende toda a comarca para comer o que a xente come na televisión e nas películas de Hollywood. E o bo de Luigi no seu pequeno establecemento artesán encarado á grande multinacional, enfariñando cun movemento de man similar ao da sementeira, traballando pausadamente, facendo a súa labor con cariño porque os alimentos tratados con cariño conservan ese amor co que foron manufacturados. Digesú explica a quen queira oílo que “para facer o pan necesítase tempo, deixar que o fermento faga o seu traballo; e despois hai que amasado coas mans, porque as máquinas non o fan igual; e logo débese cocer en forno de leña, e usar leña de aciñeira”.
A historia, contrariamente ao que poderiamos pensar, remata inusualmente: nuns meses o McDonald´s pecha e vaise de Altamura coa cabeza gacha. De nada serven as operacións de marketing da multinacional, as promocións, os descontos ou os cambios de directores no coloso da comida rápida, as súas mesas van baleirándose de xente nuns meses, mentres na panadería-restaurante de Digesú centos de persoas forman cola para probar os seus focaccia, as súas pizzas con setas cardoncello, o seu sinxelo pan regado con aceite de oliva e condimentado con tomates maduros. Unha noite, con premeditación e alevosía, os operarios da multinacional retiran a xigante “M” da fachada, e o pallaso sorrinte da súa publicidade vaise do sur de Italia coas súas “afamadas” hamburguesas. Luigi, atarefado co seu pan, non se da de conta que lle zumbou unha patada nas pelotas ao símbolo da globalización.
Desgraciadamente esta historia sucede a miúdo, pero sucede ao revés: chegan os grandes e o comercio local, artesán, tradicional, vaise ao carallo. En xeral vaise ao carallo todo o que teña que ver co artesán, o tradicional, porque a globalización nunca se adapta a nós senón que nós temos que adaptarnos a ela. Por aí camiñamos. E que me din dos oficios? Cada vez máis, na actualidade, o concepto de “oficio” vai deixando paso á máis descafeinada palabra de “traballo”, e así cada un soe ter un oficio, unha profesión, pero traballa, sen embargo, no que un poda ou lle saia na vida. Con iso temos algunha que outra cousa que gañar, pero tamén moitas que perder: e entre elas, non me negarán que no caso do panadeiro Luigi, alguén que creceu entre o forno e o cheiro do pan quente non sexa quen de sacarlle ao fermento e á fariña cousas que un licenciado en enxeñería, poño por caso, panadeiro polas vicisitudes do mercado laboral e empregado a tempo parcial, non sexa quen de sacarlle. Non sei vostedes, pero a min co pan de Digesú fíxoseme a boca auga, e teño a esperanza de que non desapareza nunca o bo facer destes entregados artesáns locais neste apático mundo globalizado.

Mírame lo mío

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 46 – Ano V –abril, 2008)

Galicia é unha imaxe cercada por tapias, onde cada un debe diferenciarse do resto coa súa casa, a súa finca e o seu muro de pedra. Isto o temos por dereito inalienable. Tamén temos por dereito que o resto debe pagarnos a traída de auga, de luz, de teléfono e asfaltarnos a estrada aínda que nos pete facer unha casa no quinto carallo. Somos minifundistas ata no sentido, de aí que tendamos a diseminar o sentimento de comunidade no “mírame lo mío”. O PIB galego baséase nos favores persoais, e con eles un pode comerciar coma se fora gando. O “mírame lo mío” dise coa boca pequena non por vergoña, xa que o resultado de ter bos contactos, amizades útiles e “un amigo, dun amigo, que me mira por lo mío” é predicado con orgullo aos catro ventos. O “mírame lo mío” fálase polo baixo porque cada un quere ser o único, o privilexiado: o malo é que unha comunidade privilexiada non se constrúe cunha totalidade de privilexiados que pretenden competir entre si e co resto. Así por exemplo, un non vende unha finca polo prezo que debería, senón por un pouco máis do que vendeu o veciño do lado. E queixámonos do caciquismo case endogámico en Galicia, sen ter en conta que detrás de cada galego moitas veces hai agochado un pequeno cacique, desexoso de privilexios e tolerante coa prevaricación na idea de que un faría o mesmo, coa esperanza de que algo lle caia co “mírame lo mío”. Fomos o berce de Julio Iglesias e de Pablo Iglesias, de Líster e de Franco, fomos submisos e "irmandiños": somos o país das contradicións.
Éche unha porta, a dos favores, que todo o mundo pretende manter aberta: un pode ter tratos co demo sen importarlle que eses tratos benefician a un, pero tamén benefician ao demo. O noso sacramento é “máis vale malo coñecido…”, e xustificámolo mantendo a Fraga como Gran Timonel ao longo de, ¡buf!, dende o século XX ao XXI.
Cedemos o noso voto por un punto de luz, e nas universidades, os galegos tendemos a sacrificar as clases polo tute de cafetería, coa certeza de que vale máis fomentar as relacións sociais para encontrar traballo que estudar para un traballo que dificilmente conseguiremos chuchando os sesos. Os grandes empresarios apañan os cartos de todos beneficiándose deste o noso neoliberalismo mental, e darán a cambio, cada ano, unha boa participación para a comisión de festas de turno, “para traer unha boa orquestra, carallo”. Os políticos de tradición, elevados pola nosa democracia de taberna, que manteñen o seu sillón quentiño repartindo os nosos cartos en subvencións a reo e a dedo, prometen novos paseos marítimos millonarios alzando os brazos entre o fume de sardiñadas populares; aplaudiremos, e cando vexamos a uns e outros pola rúa inclinaremos a cabeza ata pegar no chan e “buenos días, señor don Tal, como va lo mío?”. O “mírame lo mío” ten a súa máxima expresión neses informativos galaicos do mediodía, pura antropoloxía da terra, cuxas entrevistas de sucesos sempre rematan en “a ver quen me vai pagar a mín isto”. Soemos pedir pero poucas veces aceptamos dar. Amancio Ortega é reverenciado como un mesías, condecorado coa denominación de orixe galega, e parece que Galicia lle da as grazas aínda non sei moi ben por que. Quizais porque Galicia sempre foi unha paisaxe de casas miserentas periodicamente salpicada de pazos, e todo pobre quere que o rico que mantén sexa o máis rico. Quizais porque sabemos que así, sempre haberá alguén coñecido “que me mire por lo mío”. ¡Que mágoa de Galicia, tanta xente que a quere e tan poucos que a respectan! Quizais porque, como dixo Rivas, somos un país de brumas, do oculto e incomprensible, capaz do mellor e do peor. Somos un país moi rico, somos un país muy pobre. Somos galegos.

Mulleres veladas

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 45 – Ano V –marzo, 2008)

Que si velo por aquí, por si velo por Alá. Debate controvertido este, e posición arriscada a de considerar que concentrar tantos esforzos da loita pola igualdade da muller no uso desta tela non me parece boa táctica, que queren que lles diga. O velo é representativo dunha cultura que sendo, con todos os meus respectos, distinta e admirable en moitos aspectos, non deixa de ser escandalosamente machista, como a maioría delas, como é singularmente machista a nosa cultura: neste país, ata ben pouco as mulleres necesitaban o permiso dun home para abrir unha conta bancaria ou viaxar ao estranxeiro. Tradicionalmente, na nosa cultura as mulleres defínanse como mentirosas, promiscuas e libidinosas, a súa intelixencia traería a desgraza ao home que non as tivera á raia e o seu campo de actuación limitábase ao coidado da casa, dos fillos e do marido. Esta sociedade radicalmente sexista afortunadamente agoniza na actualidade, dando os seus derradeiros coletazos, desgraciadamente, nos centos de mulleres asasinadas polas súas parellas, por neandertales que non son quen de soportar os cambios no rol feminino.
O uso do velo é, como dicía, representativo doutra sociedade sexista, pero si o debate se concentra na eliminación dos símbolos de dominación machista no canto da eliminación das circunstancias (económicas e sociais) que fan posible esa dominación, estaremos a facer a casa polo tellado. A democracia tampouco se preocupou ata ser adulta de eliminar os símbolos do franquismo porque antes debía concentrarse en eliminar o franquismo en si mesmo. Do mesmo xeito, si as circunstancias que fan posible a desigualdade de xénero no mundo musulmán desaparecen, os seus símbolos caerán polo seu propio peso. ¿Cantas mulleres deixarían de usar o velo si foran independentes economicamente? Camiñemos por aí primeiro, cada cousa ao seu debido tempo, o contrario sería “espinicar”, verbo empregado pola miña avoa cando un vai picando pero non acaba de dar comido.
Agora ben: ningunha liberdade se consegue a través de prohibicións, é contraproducente e antagónico e soamente levaría á afirmación do prohibido; paréceme, ademais, perigoso andar prohibindo este tipo de cousas, aínda que non gusten. As sociedades que comezan a prohibir símbolos están a un paso da autocomplacencia, da ortodoxia e da ditadura. Que baixo a bandeira da “liberdade de xénero” non se eliminen as “liberdades individuais”. O velo, símbolo machista, é tamén un símbolo relixioso, cultural e tradicional, e son tantas e tan diversas as mulleres que se identifican con el que prohibir o seu uso significaría abrir unha porta pola que podería colarse logo calquera cousa. Máis que o velo en si, considero máis carcelaria para moitas mulleres a periódica visita ás perruquerías ou a dieta do pepino, esa obsesiva pretensión de tantas mulleres por estar sempre e en todo momento guapas e delgadas e á última moda; en identificar o seu ser coa súa presenza, non sempre por vontade senón pola necesidade de adaptarse ao machista rol feminino da muller-obxecto, da muller-maniquí, que moitas outras, todo hai que dicilo, abrazan e consenten coa maior felicidade.
Ambas son dúas caras da mesma moeda da explotación feminina, ámbalas dúas poden ser denigrantes á súa forma e ámbalas dúas deberían ser defendibles ata o último alento si son voluntariamente escollidas por unha muller. Non hai que ir de mesías pola vida, non se trata aquí de establecer por norma un modelo de muller senón de pór as condicións para que cada unha escolla o seu modo de vida, aínda que un deles signifique a renuncia da súa feminidade como tal a coñecemos. As miñas preferencias, claro está, non pasan en modo algún polo velo, nin tampouco por negarlle o dereito ás mulleres que queiran usalo.

Mestres da vida

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 44 – Ano V –febreiro, 2008)

A adolescencia, amigo meu, éche unha enfermidade que se cura co tempo, porque nesta vida sometida á ditadura do reloxo todas as desgrazas son susceptibles de cambio e temos tendencia a deixalas atrás, como as sombras. Xa sabedes… a prolongación da vida de estudante, o retardo na incorporación ao mercado laboral, o dilatado proceso da independencia persoal foron quen de situar a nenez na vintena e converter aos trintaneiros en adolescentes, chegando coa adolescencia case case ata a crise dos corenta e desprazando o período da reprodución ata as fronteiras da menopausia. Andamos, meu amigo, co reloxo biolóxico algo desaxustado con respecto ao mundo, e non é de estrañar que cheguemos á vellez coa sensación de ter superado unha carreira de obstáculos. Sentímonos estresados porque non somos quen de coller as nosas etapas vitais a tempo, e cando conseguimos chegar á meta da vellez: de premio, unha patada no cu.
Neste vertixinoso ritmo de vida que nos marcamos, como nunha cadea de montaxe, parecemos pezas de usar e tirar. Parece que somos “útiles” socialmente ponlle vinte ou trinta anos; e xubilámonos, e a sociedade asígnanos entón a tarefa de ver películas de vaqueiros, ler o xornal e pasar o tempo fiscalizando as obras dos edificios. Se viñeran os extraterrestres, de seguro pensarían que a nosa especie supostamente “pensante” non debe ser tal si marxina aos individuos con máis experiencia e sabiduría á condición de “floreiros”. Pensa, esta sociedade, que os vellos “non se enteran”, quizais porque lle damos máis importancia á configuración do móbil que á capacidade de ser felices. Penso, porque non se explicaría que alguén que viviu, ponlle, setenta ou oitenta anos a súa vida non sexa quen de ensinarnos algo minimamente útil para as nosas. Ás historias dos avós dicímoslles “batallitas”, sen entender que toda historia de vida pode servirnos de bo ou mal exemplo, pero sempre é un exemplo. Facémoslle caso aos mestres, que nos ensinan matemáticas ou lingua, facémoslle caso aos compañeiros de traballo con máis experiencia, facémoslle caso á veciña do lado que nos descubre os tiquismiquis da calefacción central, e cando temos á nosa total disposición un ancián que nos pode ensinar como vivir mellor á nosa vida berrámoslle “¡Abuelooo, el Inistón!” e continuamos a ver a tele. Haberán de ser máis importantes os caprichos da nosa caldeira, digo, ou haberemos de vivir en tal grado de ignorancia como para pensar que os humanos cambiamos tanto nun par de xeracións que non valerá de nada aprender das experiencias precedentes. Non é tal. Se cadra, cambiando algunhas cousas por outras, no esencial as persoas buscamos o mesmo fai 4 ou 400 anos: o amor, a felicidade, a consecución de diversos obxectivos; ás veces fomos demasiado rápidos e ás veces pecamos de lentos, ás veces pasámonos de inconformistas e outras conformámonos con pouco; sufrimos todos a decepción, gozamos das ilusións, nacemos, crecemos e morremos todos e, en cada etapa da vida, tivemos as mesmas distintas impresións, os mesmos diversos sentimentos. Quen non sabe da Historia está condenado a repetila, dícese, e as vidas non son sino historias que se repiten consecutivamente no tempo, como unha mesma obra de teatro na que soamente cambiamos os actores. Andaremos logo, amiga miña, como perdidos na vida pois cada vez saberemos menos dela, volvendo a meter a pata aí onde a meteron os nosos maiores por non querer escoitalos, por non valorar os seus consellos. Tomaremos por resposta un ansiolítico. A caldeira niquelada e o vello increpado por estorbarnos na escaleira.

Avespados bispos

(Publicado en Zona Temporalmente Autónoma, A Peneira nº 43 – Ano V –xaneiro, 2008)

“O laicismo conduce á disolución da democracia”, din os bispos en Madrid. O Vaticano, que sempre foi exemplo de Estado democrático (entendido pois como un estado teocrático, absolutista e misóxino), pretende darnos leccións de democracia despois de pasear a Franco baixo palio corenta anos seguidos. Xa, xa sei que falar disto é retrotaerme na historia, pero despois de que esa mesma xerarquía condene a Lei de Memoria Histórica por dividir aos españois e acto seguido leve a cabo a beatificación de 498 mártires da fe española, todos do mesmo bando na Guerra Civil, un xa non sabe que pensar. A xerarquía da Igrexa fala de concordia e tolerancia por un lado, e polo outro paga un medio de comunicación como a COPE no que máis dun energúmeno baixo o pretexto da liberdade de expresión adícase a radicalizar continuamente un sector da nosa sociedade.
Quizais, na Igrexa Católica, deberían ser os fieis quen elixiran aos seus sacerdotes e aos seus bispos, como nas democracias; quizais, os laicos non deberían ser tachados de antidemócratas en función da súa relixión ou ausencia dela, como nas democracias; quizais as mulleres non deberían ser marxinadas en función do seu xénero, como nas democracias; quizais, habería de xulgar aos colectivos que, como a Conferencia Episcopal, claman á desobediencia civil contra leis aprobadas no noso Parlamento; quizais a Igrexa, tan preocupada pola moral, tan preocupada pola sexualidade dos habitantes deste país, debería censurar dalgún xeito ao seu representante en Tenerife, o bispo Bernardo Álvarez, que falando da pederastia, indica tranquilamente “hai adolescentes de 13 anos que son menores e están perfectamente dacordo e, ademais, desexándoo. Incluso se te descoidas, provócanche”. Aí temos (por non censurar) a moralidade manifesta dos representantes desta institución, falando logo dos valores de familias que, por outra parte, eles teñen prohibido formar.
Os representantes da Igrexa dirían ante este artigo que eu critico aos cristiáns: non, eu critico aos representantes da Igrexa. Esa é a grande trampa que poñen sempre en práctica: tiran a pedra e esconden a man, refuxiándose logo entre a masa dos fieis, que para min merecen todo o respecto do mundo. Si vostede é católico, reflexione que eles din que tamén falan en representación súa. Falan de “ofensiva anticatolicista” cando escoitan críticas: pero o que pasa neste país é que moitos millóns de cidadáns estamos ata o carallo de que esta xente privilexiada ande a quentar os cascos e que cada vez que teñan un micrófono diante aproveiten para dicir outra burrada “chea de concordia e amor ao próximo”.
Eu non penso que a Igrexa como institución non poda opinar sobre o que lle pete, pero unha cousa é opinar e outra ben distinta tentar decidir. Que opinen os bispos, a pesar de que historicamente preocupábase máis por acender fogueiras debaixo dos que non opinaban como eles, ademais de marxinar a centos de sacerdotes dende América Latina ata a parroquia de San Carlos Borromeo de Vallecas que saltándose un chisco a súa ortodoxia pretenden facer unha Igrexa máis social e democrática que a Igrexa vestida de ouro e diamantes do Vaticano. A pesar de apoiar e beneficiarse de gran parte das ditaduras occidentais durante séculos ata hoxe en día. A pena é que lles fagamos caso, porque o que queren conseguir é crear ese nivel de crispación necesario para enarborar a bandeira de vitimismo, terxiversando e mentindo. Se Cristo levantara a cabeza, habíaos de escorrentar a todos como cando os mercaderes no templo.